FİL VAKASI (EBABİL KUŞLARI)

**Kayıt tarihi** : 17/02/09

FİL VAKASI (EBABİL KUŞLARI)

Kâbe'yi yıkmak üzere büyük bir orduyla gelen Yemen valisi Ebrehe'nin ordusuna saldıran kuşlar.

Ebâbil,
Arapça'da "bölükler, sürü, sürüler" demektir. Kelime, Kur'ân-ı Kerim'de
Fil sûresinin üçüncü âyetinde geçmektedir. Fil sûresinde olay şöyle
anlatılmaktadır: "Görmedin mi Rabbin fil sahiplerine ne yaptı? Onların
tuzaklarını boşa çıkarmadı mı? Üstlerine sürü sürü kuşlar gönderdi.
Onlara çamurdan sertleşmiş taşlar atıyorlardı. Nihâyet onları yenilmiş
ekin yaprağı gibi yaptı." (el-Fil, 105/1-5).

Bu olay Hz.
Peygamber'in doğduğu yıl olmuş ve orduda bulunan fil/fillerden dolayı
Araplar arasında "Fil Vak'ası", geçtiği yıl ise "Fil Yılı" olarak
meşhur olmuştur. Olay kaynaklarda şöyle zikredilmektedir:

Habeşistan
Kralı Necâşi Ashame'nin, Yemen'e hükümdar tâyin ettiği Ebrehe b. Sabbah
el-Eşrem, Mekke'ye giden kervan ve Kâbe ziyaretçilerini çekmek ve San'a
şehrini ticaret merkezi haline getirmek üzere burada Kulleys veya Kalis
denilen bir tapınak (kilise) yaptırdı. Ancak tapınağa gelen olmadığı
gibi Fukaym kabilesine mensup bir Arap veya bir grup Arap kiliseye
girerek pislediler. Bunu öğrenen Ebrehe çok kızdı ve Kâbe'yi yıkacağına
yemin etti. Büyük bir ordu ve gayet iri cüsseli "Mamud" adlı fili önde
olduğu halde Mekke'ye yöneldi. M.S. 570 veya 571 yılında altmış bin
asker ve on yahut dokuz fille yola çıktı. (İbnü'l-Esir, el-Kâmil fi't
Târih, Nşr: Tornberg, Beyrut 1965, I, 442).

Ebrehe yolda Yemen
kralı Zû Neferi bozguna uğrattı, ardından Has'amlıları yendi ve
bunların Nufeyl b. Nubeyb adındaki liderinin hayatını bağışlayarak
kendisine Mekke'ye gidişte rehber yaptı. Taif'teyken Sakif'liler
tanrıları Lât'ı korumak uğruna Ebrehe ile işbirliğine yanaşıp Ebû
Regal'i ona rehber olarak verdiler. Ebrehe'nin fillerin desteğindeki
muazzam ordusunun karşısında hiçbir ordu dayanamadı ve Kureyş'liler bu
gelişe bakarak Kâbe'nin yıkılacağına kesin olarak inanmaya başladılar.

Abdülmuttalibin Ebrehe ile Görüsmesi

Mekke
yakınında Mugammes denilen yerde Ebrehe ordusu çadırlarını kurdu ve
çevredeki Mekke'lilere âit develeri yağmaladılar. Burada, Ebû Regal
öldü. Develerin içinde Abdülmuttalib'in de iki yüz devesi vardı.
Ebrehe'nin elçisi Hınata el-Himyeri Mekke'ye giderek Kureyş'lilerin
ileri gelenleriyle görüştü ve "Kâbe'yi tavaf etmeyi bıraktıkları
takdirde onlara saldırmayacaklarını" söyledi. Onlara sadece Kâbe'yi
yıkmak için geldiklerini, kendileri ile savaşmayacaklarını bildirdi
(İbnü'l-Esir, a.g.e., s.443).

Abdülmuttalib, "Biz onunla
savaşmak istemiyoruz, buna gücümüz de yetmez. Orası Beytullah'tır, eğer
korursa O (Allah) Harem'i korur" dedi; develerini görüşmek üzere
Ebrehe'nin yanına vardı. Abdülmuttalib'e iyi davranan ve önce onu
takdirle karşılayan Ebrehe, Abdülmuttalib develerini isteyince şöyle
dedi: "Seni ilk gördüğümde gözüme büyük bir şahsiyet olarak
görünmüştün. Ama sen Kâbe'nin korunmasını isteyeceğin yerde develerinin
peşine düşünce gözümden düştün." Abdülmuttalib, "Ben develerin
sahibiyim. Kâbe'nin de sahibi var, O onu korur" dedi.

Abdülmuttalib
develerini alıp Kureyş'lilerin yanına döndü, onlara olup biteni anlattı
ve hepsi, muhtemel bir katliâma karşı Mekke'den ayrılıp dağlara
çekildiler.

Fillerin Yere Cökmesi

Sabaha
karşı Ebrehe, Mekke'ye ilerledi. Mamud denilen büyük fil, şehre
yaklâşınca yere çöküverdi; kalkması için çok uğraştıkları halde
kalkmadı. Öteki fillerin de, Kâbe yönünde sürüldüklerinde yere
çöktükleri, başka bir yöne yöneltildiklerinde koşarak kaçmaya
çalıştıkları görüldü. Bu mucizeyi olayın sıhhati Hz. Peygamber
(s.a.s.)'in Kusva adlı devesinin Mekke yakınlarında çökmesi olayında,
Nebi (s.a.s.)'in söylediği sözlerle sâbit olmuştur: Devesi çökünce
Rasûlullah'ın ashâbı, "Deve çöktü" dediğinde, Rasûlullah; "Hayır, Kusva
çökmedi, yalnız onu 'Fili engelleyen' engelledi" buyurmuştur. Buhâri ve
Müslim'de, Rasûlullah (s.a.s.)'in Mekke'nin fethi günü şöyle dediği
nakledilmektedir: "Yüce Allah filleri Mekke'ye girmekten alıkoydu. Ama
Rasûlünü ve mü'minleri oraya gönderdi. Dün olduğu gibi bugün de oranın
hürmeti iâde olmuştur. Dikkat edin, hazır olan olmayana bildirsin. "

Kuşlarn Ebrehe Ordusuna Saldirmasi

Ebrehe
ordusu Mekke'ye girerken deniz tarafından, dahâ önce o bölgede hiç
görülmemiş, kırlangıca benzer kuş sürüleri bir anda ortaya çıkarak
Ebrehe ordusuna saldırdılar. Gaga ve pençelerinde taşıdıkları taşları
ve çamurdan balçıkları askerlerin üzerine bıraktıklarında onlar,
kurumuş, paramparça olmuş ağaç yaprakları gibi dağıldılar. Rehberleri
Nufeyl kaçtı, askerler kuş saldırısında telef olup feci şekilde
öldüler; yolda kalanlar, geriye dönenler de helâk oldular. Mekke'liler
bu mucizeyi dağlardan seyrederken Allah'ın irâdesi karşısında hayret ve
dehşet içindeydiler. Ebrehe, bu saldırıda etleri parçalanmış, çürümüş
halde San'aya dönerken, Hasm kabilesinin yaşadığı bölgede göğsü ikiye
yarılarak acıklı şekilde öldü (Kadı Beydâvî, Envârü't-Tenzil, Fil
Sûresi tefsiri).

Kuşlar ve attıkları taşlar hakkında çeşitli
rivâyetler vardır. Bu olay Rasûlullah'ın dünyaya geldiği yılda vukû
bulduğundan, Peygamberimizin ilk mucizelerinden sayılmıştır. Muhammed
b. İshak ve İkrime o yıl çiçek hastalığının Mekke'de yaygınlaştığını
söylemişlerdir. Muhammed Abduh (v. 1905) bu rivâyetlerden hareketle
Kur'ân'da geçen "Tayran Ebâbile" ifâdesiyle kastedilenin "sinekler"
olduğunu ayaklarında salgın hastalık mikrobu taşıyan sinek sürülerini
Allah'ın, Ebrehe ordusuna musallat kıldığını belirtmektedir. Yeryüzünün
en ihtişamlı ordusu ve hayvanları (filleri) ile gelen Ebrehe ve
ordusunu Allah, bir ibret olsun diye gözle görülemeyen küçük canlılarla
mikroplarla helâk etmiştir. Bu görüşü yukarıda zikrettiğimiz gibi daha
önce ilk siyercilerden Muhammed b. İshak da kaydetmiştir.

Bu
tefsirde önemli olan husus; Muhammed Abduh, Reşid Rıza, ve diğer bazı
müfessirlerin, Allah'ın, olağanüstü, fevkalâde, harikulâde mucizesi ile
bu Allah düşmanı orduyu helâk edişini dile getirmeleridir. Tefsirlerde
kuşların mâhiyeti hakkında değişik görüşler bulunmaktadır. İbn Abbas
ile Dahhak, Ebâbil'i "birbiri arkasından gelenler" diye
yorumlamışlardır. Hasan-ı Basri ile Katâde, "çok" mânâsına; İbn Zeyd
"çeşitli, sağdan soldan gelenler" mânâsına; Mücâhid, "toplu halde arka
arkaya gelen" mânâsına geldiğini söylemişlerdir. Kuşların, bölük bölük,
karışık türde oldukları anlaşılmaktadır. Rivâyetlerde kuşlar;
kırlangıca, kekliğe, sığırcığa, yarasaya, hatta "zümrüdü anka"ya
benzetilmektedir .

"Siccil" kelimesi, taş ve çamur demektir.
Yahut, çamurla sıvanmış taş anlamına gelir. "Asf" kelimesi, ağaç
yaprağı anlamına gelir. Haşerelerin ağaç yaprağını yiyip
ufalttıklarında yaprak yenik yenik hale gelir ki, sûrede anlatılmak
istenen budur.

Sûrenin anlamı; Allah'ın, Kâbe'nin müdafaasını
müşriklere bırakmadığını, saldırganları alışılmadık şekilde helâk
ettiğini bize anlatmaktadır.

Olayın Gerceklestigi Yer

Fil
olayı, Müzdelife ve Mina arasındaki Muhassab vadisi arasında bulunan
Muassıb'da meydana gelmiştir. Müslim ile Ebû Dâvûd, Câbir'den rivâyetle
onun şöyle dediğini yazarlar: "Rasûlullah Müzdelife'den Mina'ya hareket
ettiği zaman Muassıb vadisin de hızlanmıştı." İmam Nevevî bunu şöyle
izah etmiştir: "Ashâb-ı Fil olayı burada cereyan etmiştir. Onun için,
sünnet olan, hacıların buradan hızla geçmesidir" (Mevdûdî, Tefhimul
Kur'an Trc: Muhammed Han Kayanı ve diğerleri, İstanbul 1988, VII, 238)

İmam Mâlik de Hz. Peygamber'den, "Müzdelife durma yeridir, ama Muassıb vadisinde durulmamalıdır" hadisini nakleder.

Müşrik
Kureyşlileri bu olay o kadar etkilemiştir ki, üç yüz altmıştan fazla
Kâbe putunu unutup yedi yahut on sene Allah'a tapmışlardır. Fil sûresin
de Allah, Ashâb-ı Fil'in acı âkıbetinin fecâatine sadece ana hatlarıyla
değinmiş ve müşriklere, Hz. Muhammed (s.a.s.)'in dâvetine karşı
çıktıklarında, onların başlarına gelebilecek acıklı azabı
hatırlatmıştır.